Het grootste rijksmonument van Zwolle

In het jaar 1040 wordt de Romaanse kerk, welke het fundament is voor de Grote of St. Michaëlskerk, voor het eerst genoemd. Uit geschriften blijkt dat de bisschop van Utrecht op 7 december 1040 deze Romaanse kerk aan het Lebuinuskapittel van Deventer heeft geschonken. Dat is de eerste keer dat de naam Zwolle in de archieven opduikt. De oorspronkelijk kerk is dus in ieder geval vóór 1040 gebouwd.

In het jaar 1452 is de bouw van de Grote of Sint Michaëlskerk, nu het Academiehuis, afgerond. Deze gotische driebeukige stenen hallenkerk, is een van de weinige overgebleven hallenkerken in Nederland. Kenmerk van een hallenkerk is dat de zijbeuken dezelfde hoogte en afmetingen hebben als het middenschip. Vanaf de middeleeuwen is de voorlopende kerk op deze plaats al gewijd aan de aartsengel Michaël.

Een Beeldenstorm vond in Zwolle plaats op 15 juni 1580, St. Vitusdag. De aanvallers berokkenden het interieur van de Grote of Sint Michaëlskerk onherstelbare schade.

Het koorhek werd als eerste pronkstuk na de reformatie in 1597 door Swier Kistemaker in de kerk geplaatst. Daarmee is dit het allereerste interieurstuk van na de reformatie. Het koorhek heeft drie panelen; op het middelste staat het 'Onze Vader' en aan beide kanten van dat paneel staan de tien geboden, om de mensen eraan te herinneren dat de Bijbel voortaan centraal zal staan.

De preekstoel werd tussen 1617 en 1622 door de Duitser Adam Straes gemaakt; het is de op één na hoogste preekstoel van heel Nederland. De preekstoel had eigenlijk veel sneller af moeten zijn, maar Straes besteedde er veel tijd aan en daarmee is het een topstuk op het gebied van beeldsnijkunst.

De hoogste toren van het land stort voor een derde maal in als gevolg van een blikseminslag.

Na het instorten van de immense kerktoren in 1682 moest de Grote Kerk op zoek naar een nieuwe blikvanger. Dit werd een imposant orgel, ontworpen door de beroemde Duitse orgelbouwer Arp Schnitger en gebouwd door zijn zoons Franz Caspar en Johann Georg. Het orgel werd in 1721 opgeleverd en is een van de grootste originele barokorgels in Europa.

In de periode 1875-1898 onderging de Grote Kerk een ingrijpende restauratie onder toezicht van rijksadviseur P.J.H. Cuypers (1827-1921). De restauratiewerkzaamheden werden geleid door de Zwolse architect Frederik Christiaan Koch (1840-1917). Het herstel van de consistoriekamer vond plaats in 1897-1898.

De Consistorie was de plaats waar kerkbestuurders vergaderden en is gebouwd in een barokke stijl. Het schilderij boven de haard is, van de Zwolse schilder Hendrik ten Oever, is een portret van het kerkbestuur in die tijd. In 1721 kreeg de consistorie het huidige plafond. In de loop van de eeuwen verdween echter de oorspronkelijke kleurstelling. Panelen en deuren werden hoofdzakelijk matgroen. In het plafond werd een blauwe hemel aangebracht. In 2017 is de consistorie gerestaureerd en in de oorspronkelijke kleuren teruggebracht.

Tijdens de herinrichting is het middenschip van de kerk vrijgemaakt van de houten kerkbanken die daar stonden. Ook heeft het gebouw een nieuwe entree aan de noord- (Grote Markt) en zuidzijde (Grote Kerkplein) gekregen om de toegankelijkheid aantrekkelijker te maken.

Het gebouw is aan groot onderhoud toe; de gevel en de kap aan de buitenzijde worden flink onder handen genomen. Ook de steunberen zijn ontmanteld en opnieuw geplaatst. Aan de binnenzijde van de kerk is de vloer voorzien van vloerverwarming en weer geëgaliseerd. Ook de gewelven worden weer hersteld; het stucwerk en de schilderingen worden schoongemaakt en de kwetsbare muurschilderingen worden geconserveerd.