De koning onder de muziekinstrumenten

Het Academiehuis is een levende ruimte met een wezenlijke betekenis voor iedereen die het monument binnenloopt. Die betekenis leeft in steen, hout, licht, geluid, stilte, geschiedenis en mens. Binnen het Academiehuis bevindt zich een object dat een geheel eigen stem en betekenis aan de ruimte geeft: het Schnitgerorgel. Het is niet enkel een instrument, maar een aanwezigheid die betekenis schept. Er zit betekenis in de klank van het orgel, maar ook in de fysieke aanwezigheid van het instrument en diens uitstraling: ambacht, spiritualiteit, historie en uitstraling. Het Schnitgerorgel draagt hiermee een verantwoordelijkheid: het oefent invloed uit op bezoekers, wekt emoties op en bepaalt mede hoe de Grote Kerk ervaren wordt. 

De stemming van het orgel is daardoor meer dan alleen een technisch vraagstuk. Het stelt de vraag: welke betekenis willen we dat het Schnitgerorgel vandaag de dag uitdraagt? De keuze voor de Norden-stemming is daarin geen puur technische keuze, maar een bewuste keuze die recht doet aan de historische stemming waarin het orgel in 1721 klonk. Daarmee herkrijgt het instrument zijn eigen karakter en stem. De stemming van het orgel is een essentieel onderdeel van de identiteit. Het bepaalt niet alleen klank, maar ook de belevenis. Hoe kleurt het de ruimte? Wat brengt het teweeg? Wat roept het op?

Een stemming die dicht bij de oorspronkelijke stemming van het Schnitgerorgel ligt, vult de kerk met geschiedenis. De klanken zelf zijn onderdeel van het erfgoed van het instrument. In die klanken zitten verhalen over vakmanschap, geloof, menselijkheid en een veranderende wereld. Het opent een venster naar het verleden van de Grote Kerk en van Zwolle. En daarmee wordt het Schnitgerorgel ingezet om iets belangrijks te bereiken: het verleden actief een rol te laten spelen in het heden.

We geven ons met de keuze voor deze stemming echter tegelijkertijd rekenschap van de identiteit van het orgel die met de unieke klank ook toekomstige generaties musici én luisteraars zal aanraken, inspireren en verwonderen. 

Natuurlijk, de Norden-stemming is niet universeel praktisch. Het vraagt om aanpassingen in bepaalde composities en maakt samenspel met koren of moderne instrumenten soms minder vanzelfsprekend. We zijn ons bewust van deze uitdaging, maar hechten vooral waarde aan de eigen stem van het orgel in de ruimte van de kerk en zijn van mening dat de kracht van het Schnitgerorgel ligt in zijn artistieke én historische waarde. Het Schnitgerorgel zal door zijn stemming en karakter vooral als solo-instrument functioneren, maar ook een bron zijn voor orgelcomponisten om in samenspel nieuwe composities te ontdekken. Een werkgroep buigt zich over de passende programmering en legt daarbij landelijke contacten zodat de orgelcultuur in Nederland versterkt en verrijkt wordt. 

Ter versterking van de begeleidingsfunctie wordt bovendien gekeken naar de aanschaf van een tweede orgel, bedoeld om samenspel met koren en andere instrumenten nog beter mogelijk te maken. Zo behouden we de identiteit en authenticiteit van het Schnitgerorgel, zonder de muzikale veelzijdigheid van het Academiehuis op te offeren. Vanzelfsprekend moeten de financiële middelen daarvoor opgebouwd worden na afronding van de restauratie van het Schnitgerorgel. In een tijd waarin vele religieuze gebouwen worstelen met hun identiteit, wil het Academiehuis laten zien dat respect voor oorsprong geen beperking is.

De keuze voor de Norden-stemming is daarmee ook een statement: wij nemen ons erfgoed serieus als iets dat leeft en spreekt in het hier en nu. Het is geen decorstuk, maar een gesprekspartner, die veel te vertellen heeft als wij bereid zijn om te luisteren.

Bijlage: Notitie stemming Schnitgerorgel